Премногу доцна за промени: патот назад е затворен

— Госпоѓо Антонија, мора да се грижите за себе. Ако продолжите вака, следниот пат можеби нема да имаме што да направиме — рече докторот Јовановски, со сериозен поглед додека ми ја враќаше здравствената книшка. Во тој момент, срцето ми чукаше како да сака да избега од градите. Се обидов да се насмевнам, но усните ми трепереа. „А што ако е веќе доцна?“, си помислив.

Излегов од амбулантата со торбата во рака, а надвор ме чекаше мојата ќерка Марија. Нејзиниот поглед беше полн со грижа, но и со замор. „Мамо, пак си заборавила да појадуваш?“, ме праша тивко, како да не сакаше да ме навреди. Ја погледнав и почувствував вина што повторно ја ставив во оваа ситуација — таа, наместо да се грижи за своите деца, пак трча по мене.

Дома не беше подобро. Мојот сопруг Благоја седеше пред телевизорот, со чашата ракија во рака. „Што ти рекоа?“, праша без да го тргне погледот од екранот. „Дека морам да се пазам“, одговорив кратко. Тој само кимна, како тоа да беше нешто што одамна го знае, но никогаш не го сфати сериозно.

Вечерта лежев во кревет и ги слушав звуците од кујната — Марија ги собираше чиниите, додека моите внуци се караа околу тоа кој ќе го гледа цртаниот филм. Се чувствував како товар на сите. Се сетив на младоста, кога мислев дека имам време за сѐ — за љубов, за прошки, за разговори што никогаш не ги водевме.

Следниот ден, додека седев на балконот и гледав во празно, дојде соседката Ленче. „Антонија, слушнав дека пак си била во болница. Треба да се пазиш, душо!“, ми рече и ми подаде домашен компот. Ја прегрнав и почувствував топлина, но и тага — сите околу мене се грижеа повеќе отколку што јас некогаш се грижев за себе.

Попладнето дојде Марија со нејзиниот сопруг Горан. Седнаа спроти мене, а Горан веднаш почна: „Мамо, мора нешто да смениш. Не можеме вака — Марија е преморена, децата те сакаат, ама сите сме на раб на нерви.“

„Што сакате да направам?“, прашав со треперлив глас.

„Да почнеш да мислиш на себе! Да не готвиш по три ручека дневно, да не чистиш цел ден… Да одиш на прошетка, да се видиш со другарки…“, рече Марија.

Горан додаде: „И ако треба, ќе најдеме жена што ќе ти помага.“

Во мене нешто се скрши. Се сетив на мајка ми — како таа никогаш не прифати помош и како заврши сама во старечки дом. „Не сакам да бидам товар“, прошепотив.

„Не си товар, мамо! Само сакаме да бидеш добро“, рече Марија и ме прегрна.

Ноќта не можев да заспијам. Слушав како Благоја тивко ’рчи покрај мене и се прашував дали некогаш ќе разговараме искрено за тоа што ни тежи. Нашиот брак одамна беше само навика — зборувавме само за сметки, за децата, за времето. Љубовта? Не знам кога исчезна.

Утрото решив да одам до пазарот сама. Додека чекорев по калдрмата на старата скопска улица, срцето ми чукаше побрзо од обично. Се сетив на младоста — кога Благоја ме носеше на Водно и ми ветуваше дека ќе ме сака засекогаш. Каде исчезнаа тие ветувања?

На пазарот сретнав стара пријателка — Вера. „Антонија! Колку време! Како си?“

„Жива сум, Веро… ама едвај“, се насмевнав горчливо.

Таа ме погледна со разбирање: „И јас така се чувствувам понекогаш. Децата си заминаа во странство, мажот ми почина… Сега сум сама со спомените.“

Седнавме на клупата под сенката на липите и зборувавме долго за тоа како животот ни поминал во грижи за другите. „Знаеш што е најтажно?“, рече Вера. „Што кога ќе сфатиш дека треба да мислиш на себе — веќе е доцна.“

Се вратив дома со тежина во градите — не само од болеста туку и од сите непроговорени зборови. Марија ме чекаше со супа и топол чај.

„Мамо, сакаш ли да излеземе малку? Да прошетаме низ парк?“, предложи.

„Не можам сега… уморна сум“, излажав.

Таа само кимна и излезе од собата. Ја слушнав како шепоти со Горан: „Не знам што да правам повеќе…“

Вечерта Благоја седна до мене и неочекувано рече: „Антонија… знам дека не сум бил најдобар сопруг. Ама ако ти треба нешто… кажи.“

Го погледнав — првпат по долго време видов искреност во неговите очи.

„Само сакам малку мир… и можеби малку љубов“, му реков.

Тој ја зеде мојата рака — нешто што одамна не го направил.

Деновите минуваа бавно. Почнав да излегувам повеќе со Вера, да читам книги што одамна ги оставив недопрени, да гледам стари фотографии од младоста. Понекогаш плачев без причина; понекогаш се смеев на глупости.

Една вечер седевме сите заедно на вечера — јас, Благоја, Марија, Горан и внуците. За првпат по долго време почувствував топлина во домот.

Но срцето пак ме потсети дека времето не е на моја страна. Една ноќ добив силна болка во градите; Марија веднаш повика Брза помош.

Во болницата доктор Јовановски ме погледна сериозно: „Антонија… ова беше предупредување. Ако не ги смените навиките — следниот пат можеби нема враќање.“

Лежев во болничкиот кревет и гледав низ прозорецот кон светлата на градот. Си помислив: „Дали навистина можеме некогаш да се вратиме назад? Или патот назад е засекогаш затворен?“

Драги мои, дали некогаш сте почувствувале дека е премногу доцна за промени? Дали вреди да се бориме дури и кога патот назад е затворен?