Кога мајка си ја избира себеси: приказна за Елена од Охрид

— Ана, ќе можеш ли да ми помогнеш да ги изнесам ѓубрето? — Гласот ми се тресеше додека стоев во ходникот, држејќи ја кесата. Ќерка ми не тргна поглед од телефонот. — Мамо, имам онлајн час, не гледаш? — рече со воздив. Синот, Марко, веќе беше излезен со друштвото. Маж ми, Горан, седеше пред телевизорот, со ракија во рака и вестите на глас. Се почувствував невидлива, како сенка што се движи низ сопствениот дом.

Секоја вечер беше иста. Готвење, перење, чистење, грижа за сите освен за себе. Се сеќавам на времето кога сонував да бидам сликарка. Во Охрид, покрај езерото, некогаш цртав со часови. Но животот ме одведе по друг пат — брак на дваесет и една, две деца пред триесеттата, работа во продавница за минимална плата. Секој ден се будев со чувство дека нешто недостасува.

— Елена, што има за јадење? — викна Горан од дневната. — И донеси ми уште едно мезе!

Стиснав заби. Не се сеќавам кога последен пат некој ме праша како сум јас. Дали сум уморна? Дали нешто сакам? Сите очекуваа да бидам тука, секогаш подготвена да помогнам, да утешам, да решам проблеми. А јас? Јас бев само мајка и сопруга — ништо повеќе.

Една вечер, додека сите спиеја, седнав на балконот и гледав во месечината над езерото. Солзите ми течеа по образите. „Дали ова е мојот живот? Дали вака ќе биде засекогаш?“

Утредента, додека ги местев алиштата во машината, најдов стара скица од младоста. На неа бев јас, насмеана, со четка в рака. Срцето ми затрепери. „Каде исчезна таа Елена?“

Почнав тајно да цртам ноќе, кога сите спиеја. Прво мали цртежи на хартија, потоа акварели на платно што го купив од малата пензија на мајка ми. Се чувствував жива за првпат по години.

Но вината ме прогонуваше. Кога Горан еднаш влезе во кујната и виде боички на масата, само ја крена веѓата.

— Што е ова? Немаш друга работа?

— Сакам малку време за себе… — промолкнав.

— Време за себе? А кој ќе ни готви и пере? — се насмеа потсмевливо.

Се повлеков во себе. Децата исто така не разбираа.

— Мамо, зошто си толку нервозна во последно време? — праша Ана една вечер.

— Само сакам малку мир… — реков тивко.

— Па ние ти даваме мир! — викна Марко.

Не знаев како да им објаснам дека не станува збор за нивниот мир, туку за мојот внатрешен немир.

Еднаш отидов на изложба во Куќата на Робевци. Таму запознав една жена — Весна — која исто така почнала да слика по разводот. Разговаравме со часови.

— Знаеш што е најтешко? — ми рече таа. — Да признаеш дека имаш право на свој живот.

Таа реченица ме прогонуваше со денови. Дали навистина имам право да бидам нешто повеќе од мајка и сопруга?

Една недела подоцна собрав храброст и им кажав на семејството:

— Сакам да одам на курс по сликање во Центарот за култура. Ќе одам секој вторник вечер.

Горан се насмевна цинично:

— А кој ќе ни готви тогаш?

— Ќе се снајдете. Јас одам.

Децата беа збунети. Ана само слегна со рамената:

— Ако тоа те прави среќна…

Првиот час беше како да сум се вратила дома по долго патување. Мирисот на боите, звукот на четките… Срцето ми пееше.

Но дома не беше лесно. Горан стануваше се поладен. Една вечер ми рече:

— Не сакам жена што мисли само на себе!

— А јас не сакам повеќе да бидам невидлива! — викнав низ солзи.

Децата почнаа да забележуваат промени кај мене. Повеќе не трчав по нив за секоја ситница. Понекогаш одбивав да готвам ако сум уморна или им велев сами да си ги средат работите.

— Мамо, ти си се сменила… — рече Ана еднаш.

— Да, Ана. Конечно почнав да живеам и за себе.

Соседите почнаа да шушкаат:

— Елена се побунила против мажот… — слушав низ прозорецот.

Но не ми беше грижа. Почнав да продавам неколку слики на охридскиот кеј. Првпат почувствував гордост кон себе.

Една вечер седевме сите заедно на вечера. Горан беше тивок, децата исто така.

— Сакам само да знаете дека ве сакам сите — реков — но морам и себе да се сакам.

Тишина. Потоа Ана стана и ме прегрна.

— Извини што не те разбрав порано, мамо.

Марко само кимна со глава.

Горан не рече ништо таа вечер. Но следниот ден сам си направи кафе и дури ги изми садовите по себе.

Поминаа месеци. Не е лесно — вината понекогаш ме гуши, стравот од осуда е секогаш тука. Но кога стојам пред платното и гледам како боите се мешаат под мојата рака, знам дека конечно сум жива.

Сега често одам покрај езерото сама или со Весна. Разговараме за животот, за тоа колку е тешко жените кај нас да изберат себеси без да бидат наречени себични или лоши мајки.

Се прашувам: Дали навистина е грев жената да сака нешто свое? Дали смееме да бидеме повеќе од тоа што другите очекуваат од нас?

Можеби ќе ме осудуваат уште долго. Но јас конечно го најдов својот глас и својата боја во овој сив свет.