Откопаниот дедо: Како внукот ѝ ја врати желбата за живот на баба ми
„Зошто дојдовте? Не ми требате!“, викна баба Теодора штом ја поминавме прагот на нејзината куќа во селото. Мајка ми Лариса само ја спушти главата, а татко ми Павле се обиде да се насмевне, но му беше непријатно. Јас, Витомир, стоев зад нив со кесите полни со храна – домашна колбасица, леб од пекарницата на Ѓоко и омиленото бабино маково колаче. Но, нејзините очи беа празни, како да гледа низ нас.
„Мамо, донесовме се што сакаш“, рече мајка ми тивко.
„Не сакам ништо. Оставете ме сама.“
Тишината беше густа. Седнавме за масата, а баба Теодора само ги гледаше рацете. Од кога дедо Дане почина минатата есен, таа не беше иста. Селото беше тивко, а нејзиниот дом уште потивок. Јас требаше да останам кај неа за летото – така сакаше мајка ми, да не биде сама баба ми. Но, јас се плашев од таа тишина.
Кога родителите си заминаа, баба ми рече: „Не мораш да зборуваш со мене ако не сакаш. Јас ќе си седам во собата.“
„Бабо, сакаш да играме шах?“
„Не сакам.“
Следните денови беа исти – јас шетав низ дворот, а таа седеше под лозата и гледаше во далечината. Една вечер слушнав како плаче во собата. Срцето ми се стегна. Решив дека морам нешто да направам.
Утрото ја затекнав како ги разгледува старите фотографии. Седнав до неа.
„Кој е овој?“ прашав покажувајќи на една избледена слика.
„Тоа е дедо ти Дане кога беше млад…“ Гласот ѝ затрепери.
„Многу го сакавте?“
Таа ме погледна со солзи во очите: „Повеќе од животот. Сега… ништо не остана.“
„Јас сум тука, бабо.“
Таа ме прегрна за првпат по долго време. Тој момент беше како мал зрак светлина во темната соба.
Следниот ден решив да ја изненадам. Во шталата најдов старата хармоника на дедо Дане. Не знаев да свирам, но се обидов да извлечам неколку тонови. Баба Теодора излезе надвор и ме погледна со чудење.
„Што правиш ти таму?“
„Сакам да научам да свирам како дедо.“
Таа се насмевна – првпат по месеци.
„Дојди, ќе ти покажам.“
Седнавме на клупата под оревот и таа почна да ми покажува како се држи хармониката. Прстите ѝ беа треперливи, но во очите ѝ се појави искра.
„Дедо ти секогаш свиреше ова кога ќе се скараше со мене“, рече и почна да ја свири „Битолско оро“.
Слушав и гледав како полека се буди нешто во неа – спомените ја враќаа назад, но и ја носеа напред.
Така поминавме неколку дена – јас учев да свирам, а таа раскажуваше приказни за младоста, за љубовта со дедо Дане, за кавгите и помирувањата. Една вечер седевме пред куќата и гледавме во ѕвездите.
„Знаеш ли ти, Витомирче, дека јас и дедо ти сакавме да побегнеме во Скопје? Но татко ми не дозволи – рече дека жените треба да останат дома.“
„А ти жалиш ли што остана?“
Таа молчеше долго.
„Понекогаш жалам… но ако не останев, немаше да те имам тебе.“
Таа реченица ме погоди длабоко. Разбрав дека нејзината тага е повеќе од загубата на дедо – тоа беше тага за сите пропуштени шанси, за сите сништа што ги оставила поради другите.
Еднаш додека копавме во градината, најдов стара метална кутија закопана под сливата. Ја извадив и ја однесов кај баба ми.
„Што е ова?“
Таа пребледе.
„Тоа е… тоа е кутијата што ја закопав кога дедо ти замина во Германија на работа. Таму ги ставив сите писма што никогаш не му ги пратив.“
Ја отворивме кутијата заедно. Внатре имаше пожолтени писма и една фотографија од младата баба Теодора со цвет во косата.
„Зошто не му ги прати?“
„Страв ми беше… дека нема да се врати ако му кажам колку ми недостасува.“
Ја прегрнав силно. Таа плачеше, но овој пат солзите беа ослободување.
Од тој ден нешто се смени. Баба Теодора почна повторно да готви – правеше питулици со сирење и ме учеше како се меси леб. Одеше на пазар со мене во соседното село и дури почна да се смее со соседките кога ќе дојдеа на кафе.
Една вечер седевме на тремот и слушавме како дождот удира по лимениот покрив.
„Витомирче, ти ми ја врати душата“, рече баба ми и ме погледна со љубов каква што одамна не сум видел кај неа.
Кога летото заврши и дојдоа мајка ми и татко ми да ме земат, баба Теодора веќе беше друга жена – посилна, посветла, жива.
На разделба ме прегрна цврсто: „Никогаш не заборавај дека љубовта е посилна од сè – дури и од смртта.“
Сега често размислувам: Колку често ги забораваме нашите стари? Колку малку им треба за повторно да почувствуваат дека се живи? Дали некогаш ќе разбереме колку значи едно лето поминато заедно?