Сè изгуби, Ристо: Како една напуштена жена стана господарка на својата иднина

„Сè изгуби, Ристо! Сè!“ – гласот ми се тресеше додека стоев на прагот, со двете деца зад мене. Марија се држеше за мојата сукња, а малиот Александар се криеше зад нејзините плеќи. Ристо не ме гледаше во очи. Само ја зеде чантата и излезе, како да излегува на кафе, а не како да го напушта својот дом. Вратата се затвори со звук што уште ми ѕвони во ушите.

Седнав на подот во ходникот и плачев. Не за него – за себе, за децата, за сите години што ги вложив во нешто што се распадна за миг. Мајка ми, Вера, дојде по неколку часа. „Ќерко, ќе помине. Сите мажи се исти“, рече и ми подаде чаша вода. Но јас не сакав да помине. Сакав да разберам зошто. Зошто човекот што го сакав повеќе од себе избра да си оди? Дали не бев доволно добра? Дали беше поубава таа новата?

Следните денови беа магла. Сè што правев беше автоматски: станував, ги носев децата во градинка, одев на работа во библиотеката во Кисела Вода, се враќав дома и пак плачев кога ќе заспиеја. Соседката Ленче ми донесе пита една вечер. „Не си сама, Елена. Ќе видиш, ќе се снајдеш“, ми шепна додека ми ја стискаше раката.

Но како да се снајдам кога платата едвај стигнуваше за сметки и леб? Ристо не плаќаше алиментација. Секој пат кога ќе му се јавев, ми велеше: „Немам сега, ќе видам следниот месец.“ А јас ги броев деновите до следната плата и ги делев парите на три дела: храна, сметки, лекови за Марија која често боледуваше.

Една вечер, додека ги гледав децата како спијат, решив дека нема да дозволам да бидам жртва. Утредента отидов кај директорката на библиотеката, госпоѓа Славица.

– Госпоѓо Славице, дали има можност за дополнителни часови или некоја друга работа?
– Елена, знам низ што поминуваш. Имаме проект со една невладина организација – ќе читаме книги на деца од социјално загрозени семејства. Ќе ти платат симболично, ама ќе ти биде добро и за душата.

Така почна моето ново утро. Секој вторник и четврток читав приказни во едно училиште во Шуто Оризари. Децата ме гледаа со големи очи и слушаа секој збор. Во тие моменти заборавав на својата болка.

Но животот не престана да ме тестира. Една вечер Марија доби висока температура. Ја носев по клиники, чекав по ходници додека Александар спиеше во количка покрај мене. Никој не ми помагаше – татко им не се јави ни еднаш.

Мајка ми почна да доаѓа почесто. „Ќерко, ќе ти помогнам колку можам“, велеше и ми носеше компири и јајца од село. Но таа беше вдовица со мала пензија – не сакав да ја оптоварувам.

Една недела пред Нова година, Ристо се појави пред вратата. Мирисаше на алкохол.
– Елена… можам ли да ги видам децата?
– Не сега, Ристо. Тие спијат.
– Ти си виновна што си сама! Јас не можев повеќе!
– Јас? Јас сум виновна што ти најде друга жена?
– Не разбираш… животот е тежок.

Го затворив вратата без да кажам збор. Потоа плачев цела ноќ – не за него, туку за тоа што дозволив толку долго да ме повредува.

Секоја вечер си ветував дека ќе бидам посилна. Почнав да пишувам дневник – таму ја истурав целата болка и стравови. Со време сфатив дека не сум сама – многу жени низ Македонија минуваат низ истото.

На работа почнаа да ме гледаат со други очи. Колешката Билјана ми рече:
– Елена, ти си херојка! Не знам како издржуваш.
– Немам избор, Биле. За децата морам.

Со текот на времето почнав да се менувам. Повеќе не го барав Ристо за алиментација – го пријавив во Центарот за социјални работи. Почнав да се дружам со други самохрани мајки преку една група на Фејсбук. Таму најдов поддршка и пријателство какво што никогаш не сум имала.

Еднаш Марија ме праша:
– Мамо, тато ќе се врати ли некогаш?
Ја прегрнав силно.
– Не знам, душо. Но ние сме семејство и така ќе биде секогаш.

Поминаа години. Александар тргна во прво одделение, Марија веќе беше тинејџерка. Јас напредував на работа – станав раководител на детското одделение во библиотеката. Научив дека можам сама да бидам сè што им треба на моите деца.

Ристо се јави еднаш по многу време.
– Елена… жал ми е за сè.
– Не мораш да ми се извинуваш. Јас одам напред.

Денес одам низ Скопје со високо крената глава. Луѓето зборуваат – некои ме жалеат, други ме осудуваат што сум сама жена со две деца. Но јас знам кој сум и низ што поминав.

Понекогаш ноќе лежам будна и се прашувам: Дали некогаш ќе можам навистина да простам? Или само учиме да живееме со раните? Кажете ми – што мислите вие?