Враќање во родното село: Меѓу љубовта и тишината на свекрвата

– Зошто пак доцниш, Елена? – гласот на свекрва ми, Стојанка, ме пресече уште пред да ја пречекорам прагот. Беше доцна вечер, а јас, со две валкани торби и срце полно со копнеж, стоев пред старата куќа во селото. Децата веќе спиеја, а јас ги замислував нивните лица додека се возев низ темните патишта од Скопје до оваа заборавена точка на картата.

– Авионите доцнеа, мајко Стојанке. Не беше до мене… – едвај изустив, додека таа ми ги земаше торбите од раце.

– Секогаш нешто не е до тебе. Ама децата се твои, не мои! – рече и ја затвори вратата зад мене.

Се обидов да не ја слушам горчината во нејзиниот глас. Знаев дека ја боли што синот ѝ остана во Италија, а јас доаѓам сама, секојпат со нови лузни од животот таму. Но, никој не прашуваше како ми е мене. Никој не знаеше колку пати плачев во малата соба во Неапол, додека работев по 12 часа за да им пратам нешто на децата.

Собата беше ладна. Се соблеков и легнав до мојата ќерка Марија. Ја прегрнав силно, како да ќе ми ја земат ако ја пуштам. Мирисот на нејзината коса ме врати во времето кога сè беше поедноставно – кога бев само мајка, а не жена што се бори со светот.

Утрото ме разбуди мирисот на свежо печен леб. Стојанка веќе беше станата, а децата трчаа околу масата.

– Мамо! – извика синот ми Александар и ми скокна во прегратка.

– Колку си пораснал! – му реков низ солзи.

– Ќе останеш ли овојпат? – ме праша тивко.

Се заглавив во неговите очи. Како да бараше одговор што ни јас не го знаев.

– Ќе се потрудам да бидам тука што е можно повеќе, љубов моја – му шепнав.

Стојанка ме гледаше преку рамото. Знаев дека сака да каже нешто, но се воздржа. Наместо тоа, седна до мене и почна да го мачка лебот со сирење.

– Во селото зборуваат дека си се вратила без мажот ти – рече наеднаш.

– Не ми е лесно таму, мајко Стојанке. Ама морам за децата…

– Сите ние сме морале нешто. Ама не сме бегале! – остро ми врати.

Се почувствував како да сум повторно дете што направило белја. Сакав да ѝ објаснам дека животот во Италија не е како што мислат тука – дека не е сè мед и млеко, дека има денови кога сакаш само да исчезнеш од умор и тага. Но, зборовите ми застанаа во грлото.

Деновите минуваа бавно. Селото беше полно со љубопитни погледи и шепотења зад грб. На пазарот сите ме прашуваа за мажот ми, за парите, за тоа дали ќе останам или пак ќе заминам. Децата се радуваа што сум дома, но чувствував дека нешто недостасува – како да сум гостинка во сопствениот живот.

Една вечер седевме сите заедно на терасата. Стојанка плетеше чорапи, а јас ги гледав децата како си играат со топката под месечината.

– Елена, знаеш ли ти што значи да бидеш мајка? – ме праша одеднаш.

– Знам, мајко Стојанке. Знам повеќе отколку што мислиш…

– Не знаеш! Мајка не ги остава децата! – рече со солзи во очите.

Ми се скрши срцето. Сакав да ѝ кажам дека секоја ноќ плачам по нив, дека секој ден бројам колку пати ќе ми се јават на телефон, дека секој заработен евро го чувам за нивната иднина. Но таа гледаше само една страна на приказната – онаа што ја гледа селото.

– А ти знаеш ли што значи да бидеш свекрва? – ја прашав тивко.

Стојанка замолкна. Првпат видов болка во нејзините очи.

– Јас ги чував твоите деца како свои. Го чекам синот мој секоја вечер да се врати од Италија… ама тој не доаѓа. Ти барем дојде…

Таа реченица ме погоди повеќе од сите прекори досега. Сфатив дека и таа е сама во оваа борба – дека и таа губи дел од себе секојпат кога некој заминува.

Следното утро решив да ѝ помогнам околу куќата. Заедно месевме леб, чистевме двор, садевме домати. Во тие мали моменти на тишина, почнавме да си зборуваме за минатото – за тоа како било кога таа била млада, како го запознала свекорот, како го растела мажот ми сама додека тој работел по Германија.

– Секој има своја тежина да носи – ми рече еднаш додека ги полневме теглите со ајвар.

– Да, ама ако ја делиме тежината, можеби ќе ни биде полесно… – ѝ одговорив.

Таа само кимна со глава и првпат ми се насмевна искрено.

Последната вечер пред да се вратам во Италија, седевме сите заедно околу масата. Децата беа весели, Стојанка беше тивка. Кога ги спакував куферите, таа ми пријде и ми стави парче леб во раката.

– За патот… Да не заборавиш каде ти е домот – рече.

Ја прегрнав силно. Знаев дека никогаш нема целосно да ме разбере, но барем сега имавме нешто заедничко – љубовта кон децата и болката од разделбата.

Додека автобусот заминуваше од селото, гледав низ прозорецот како Стојанка стои пред портата со рацете прекрстени на градите. Децата ми мавтаа со рацете и викаа: „Мамо, брзо врати се!“

Солзите ми течеа по образите. Се прашував: Дали некогаш ќе можам да бидам доволно добра мајка и доволно добра снаа? Дали некогаш ќе престане оваа болка од разделбата? Кажете ми вие… дали некогаш ќе биде полесно?