Додека светилката гори: Приказна за Валентина Стојановска

„Зошто пак не си ја изгаснала светилката, мајко? Ќе ти изгори струјата!“ – гласот на мојата ќерка Јована одекна низ ходникот додека ја отвораше вратата со клучот што одамна требаше да ми го врати. Не одговорив веднаш. Само ја гледав како ги соблекува чизмите, нервозно ги тресе од калта и ги турка под закачалката. Мирисот на динстана зелка и стар кабел се провлекуваше низ секоја пукнатина, како спомен што не сака да замине.

Седев на столчето до прозорецот, гледајќи ја светилката над вратата – онаа стара, жолта светилка што татко ми ја монтираше уште пред триесет години. „Додека светилката гори, ништо не е изгубено“, ми велеше тој кога бев дете. Сега, кога сум сама во станот, се држам за тие зборови како за последната сламка.

Јована влезе во кујната, го отвори фрижидерот и со разочарување го затвори. „Пак само зелка? Мајко, до кога вака ќе се мачиш? Зошто не дојдеш кај нас во Ѓорче? Таму барем ќе имаш друштво, ќе гледаш телевизија со внуците…“

„Тука ми е домот“, прошепотив. Гласот ми беше тивок, но тврдоглав. Таа само воздивна и седна спроти мене.

„Слушај, мајко… Не можам секој ден да доаѓам. Работам по цел ден, Даниел е на работа до доцна, децата имаат училиште… А ти сама тука…“

Ги гледав нејзините раце – истите раце што ги држев кога беше мала, кога ја учев да врзе врвки и да меси погача. Сега тие раце беа полни со грижи и нервоза.

„Јована, јас не сум сама. Имам соседи, имам спомени…“

„Спомени не греат, мајко! А и тие соседи се сите стари, едвај се движат. Ако ти се слоши нешто?“

Таа реченица ме погоди како камен во гради. Се сетив на минатата зима, кога паднав во бањата и лежев два часа додека не дојде соседката Ленче да ми донесе леб. Тогаш првпат почувствував вистински страв – не од болка, туку од тоа дека можеби никој нема да забележи ако исчезнам.

Но, како да ѝ објаснам на Јована дека овде, меѓу овие ѕидови, сè уште слушам детски смев? Дека секоја пукнатина на паркетот ми зборува за времето кога моите синови играа фудбал низ ходникот? Дека мирисот на зелка ме потсетува на зимите кога сите седевме околу масата и се смеевме на шегите на татко им?

„Мајко, мораш да мислиш на себе. Времињата се сменија. Сите си заминуваат од овде – или во странство или кај децата. Само ти остана тврдоглава.“

Ја гледав низ прозорецот – надвор снегот почна да паѓа густо, а уличната светилка трепереше како да ќе се изгаси секој миг. Во тој момент се сетив на брат ми Горан, кој одамна замина во Германија. Ретко се јавуваше. Последен пат кога дојде, донесе чоколади за внуците и брзаше да си оди – „немам време, мајко“, ми рече тогаш.

Се прашувам дали и јас згрешив што ги научив децата дека домот е таму каде што е срцето? Дали требаше порано да прифатам дека времињата се менуваат?

Вратата одеднаш се отвори – соседката Ленче влезе без да чука.

„Валентина, пак ли си сама? Ајде до мене да пиеме кафе. Ќерка ти пак те кара?“

Јована стана нервозно.

„Ленче, не е работа за карање. Само сакам мајка ми да биде безбедна.“

Ленче ја погледна со разбирање.

„Дете мое, ние старите имаме свои навики. Тешко се напуштаат корените.“

Јована само ги крена рамениците и излезе од кујната.

Останавме јас и Ленче.

„Знаеш ли“, почна таа тивко, „си мислам понекогаш – дали вредеше сè ова? Да останеме тука додека сите околу нас си заминуваат? Мојот син е во Канада, ќерка ми во Битола… Само јас и ти останавме во оваа зграда.“

Ја фатив за рака.

„Ленче, додека светилката гори над нашата врата, ништо не е изгубено. Сè уште има живот тука.“

Таа се насмевна тажно.

„Ама светилките се гасат една по една…“

Во тој момент се слушна тропање на радијаторот – малиот Марко од третиот кат играше со топката по ходникот. Се насмевнав.

„Еве го животот“, реков.

Ленче кимна со глава.

Кога Јована се врати по капутот, ме погледна со уморни очи.

„Мајко… Ако ти треба нешто, јави ми се веднаш. Ќе дојдам утре пак.“

Ја прегрнав кратко.

„Не грижи се толку за мене. Ќе бидам добро.“

Кога останав сама, седнав до прозорецот и ја гледав светилката над вратата. Секоја вечер ја палам – не само заради светлината, туку заради надежта дека некој ќе дојде, дека нешто убаво ќе се случи. Дека минатото и сегашноста можат да живеат заедно барем уште малку.

Слушнав како Ленче ја затвора својата врата и како Марко повторно трча по скалите. Животот продолжуваше – тивко, упорно.

Се прашувам: Дали навистина треба да ги напуштиме нашите корени за да бидеме среќни? Или можеби токму тие ни ја даваат силата да издржиме? Кажете ми – што би направиле вие на мое место?