Името што ми го смени животот

— Не, мама, не можеш да ме наречеш така! — викнав низ солзи, додека таа ме држеше во раце, уште топла од породувањето. Се сеќавам на мирисот на јоргованот што влегуваше низ прозорецот во нашата куќа во Берово, додека баба Стојанка ги шепотеше молитвите над мојата глава. Мајка ми, Весна, ме гледаше со очи полни болка и вина.

— Ќерко, морам… — шепотеше таа. — Само така ќе ја искупам вината пред Господ и пред душата на сестра ми.

Моето име — Елена — не беше само збор. Тоа беше товар. Името на нејзината почината сестра, која загина во сообраќајна несреќа пред да наполни дваесет години. Никој не зборуваше за тоа што навистина се случи. Само шепотеа низ селото дека Весна никогаш нема да се опорави од тоа што ја оставила сестра си сама онаа ноќ.

Растев во сенка на таа приказна. Секогаш кога ќе направев нешто погрешно, мајка ми ќе воздивнеше: „Елена никогаш не би направила така.“ Кога ќе се насмеев гласно, баба Стојанка ќе речеше: „Иста си како тетка ти, душо.“

Но јас не ја познавав таа Елена. Јас бев само дете кое сакаше да трча по калливите улици, да бере диви јагоди и да се смее со другарките. Но секогаш кога ќе се погледнев во огледало, гледав две лица — моето и нејзиното, она што никогаш не го видов.

Татко ми, Горан, беше тивок човек. Работеше во шумското стопанство и ретко беше дома. Кога ќе дојдеше навечер, седнуваше на масата со чаша ракија и гледаше во далечината. Еднаш го прашав:

— Тато, зошто ме нарекоа Елена?

Тој само воздивна:

— Понекогаш луѓето мислат дека ако дадат старо име на нов живот, ќе ја измамат судбината.

Не разбрав тогаш што сакаше да каже. Но годините минуваа и товарот стануваше потежок.

Во основно училиште сите ме викаа Лена. Сакав да бидам невидлива, да не бидам „онаа Елена“. Но секогаш имаше некој што ќе праша:

— Ти си од Весна? Ама ти си крстена по тетка ти што загина?

Се чувствував како да носам туѓа кожа.

Кога имав петнаесет години, мајка ми почна да се разболува. Лежеше по цели денови во кревет, гледајќи во таванот. Јас готвев за нас двете, ги чистев собите и ги слушав нејзините тивки ридања ноќе.

— Прости ми, Елена… — шепотеше во сон.

Една вечер ја најдов како држи стара фотографија од сестра ѝ и плаче.

— Мамо, зошто толку страдаш? — ја прашав.

Таа ме погледна со црвени очи:

— Затоа што никогаш не можев да ја спасам. А сега се плашам дека и тебе ќе те изгубам.

Таа ноќ првпат почувствував вистински страв. Како да сум само замена за некоја друга љубов што никогаш нема да ја добијам целосно.

Кога завршив средно училиште, добив стипендија за Скопје. Сакав да побегнам од сè — од името, од приказните, од болката на мајка ми. Но таа не сакаше да ме пушти.

— Ако заминеш, ќе останам сама со духовите — ми рече една вечер додека пакував куфер.

— Мамо, морам да живеам свој живот! — извикав низ солзи.

Таа само ја свитка главата:

— Само вети ми дека нема да ме заборавиш.

Во Скопје најдов нов свет. Луѓето таму не знаеја ништо за моето име, за мојата приказна. Таму бев само Лена од Берово. Запознав нови пријатели, се вљубив во Диме — студент по архитектура од Прилеп. Со него првпат почувствував дека можам да бидам своја.

Но минатото не ме пушташе лесно. Секој пат кога ќе ѕвонеше телефонот од дома, срцето ми се стегаше. Мајка ми стануваше сè послаба. Една есенска вечер добив повик од татко ми:

— Лено, мајка ти е лошо… дојди дома.

Се вратив во Берово со возење преку планините и маглата што ја прекриваше долината како старо ќебе. Во собата мирисаше на лекови и страв.

Мајка ми ме фати за рака:

— Прости ми што ти го дадов тоа име… Сакав да ја вратам сестра ми преку тебе, ама само те натоварив со мојата болка.

Плачевме двете долго време. Таа почина таа ноќ, а јас останав сама со сите прашања што никогаш не ги поставив.

Поминаа години оттогаш. Сега живеам во Скопје со Диме и нашата ќерка Ана. Понекогаш седнувам покрај прозорецот и размислувам за сите жени во моето семејство — за мајка ми Весна, за тетка ми Елена која никогаш не ја запознав, за баба Стојанка која уште верува дека имињата носат судбина.

Си велам: Дали навистина сме заробени во имињата што ни ги даваат другите? Или можеме сами да си го испишеме патот?

Што мислите вие? Дали името навистина може да ни го смени животот?