Кога надежта исчезнува: Исповед на една македонска мајка

„Мамо, ќе има ли денес ручек?“ – гласот на мојот син Давид одекна низ тивката соба, додека јас лежев неподвижна, со очи затворени како да можам така да исчезнам. Не одговорив веднаш. Слушнав како ќерка ми Марија шепоти: „Пушти ја мама, таа пак плаче.“

Се обидов да се соберам, да станам и да бидам мајката што им треба, но телото ми беше тешко како олово. Во главата ми се вртеа само сметки, долгови и срамот што не можам да им обезбедам ни најосновно. Од кога Никола си замина со друга жена од соседното село, како да ми го извади срцето и го згазна пред сите. Сите во селото зборуваат – „Гледај ја Сузана, сама со две деца, мажот ја остави заради помлада.“

Се сеќавам на денот кога Никола ми рече: „Не можам повеќе. Сакам да живеам за себе.“ Не плачев тогаш. Само го гледав како ги собира работите и излегува низ вратата. Децата беа во школо. Кога се вратија, Марија веднаш забележа дека нешто не е во ред.

„Каде е тато?“ – праша.

„Тато ќе дојде…“ – лажев, но и самата не верував во тоа.

Од тогаш, секој ден беше борба. Работев по куќи во градот, чистев скали, перам прозорци, а навечер се враќав со последниот автобус во селото. Понекогаш немав ни за билет, па пешачев по калливиот пат. Секој ден се прашував дали ќе издржам уште еден ден.

Најтешко ми беше кога Марија почна да носи стари обувки на училиште. „Мамо, сите ми се смеат дека носам истите патики веќе трета година.“

„Ќе ти купам нови за роденден,“ ветив, а знаев дека немам ни денар на страна.

Една вечер, додека ги гледав како спијат, срцето ми се стегна од вина и беспомошност. Се прашував дали сум доволно добра мајка. Дали е подобро да ги оставам кај мајка ми во Битола и сама да заминам некаде каде што никој не ме познава? Но секој пат кога ќе помислев на тоа, нивните лица ми се појавуваа пред очи.

Еднаш, додека чистев кај една госпоѓа во градот, слушнав како зборува со пријателка: „Сиромаштијата е болест што се лечи само со работа.“ Сакав да ѝ викам дека не е така едноставно. Работам повеќе од сите што ги познавам, а сепак не можам да излезам од оваа дупка.

Селото стана уште постудено откако Никола почна да доаѓа со новата жена. Го гледав како ги носи нивните деца во школо со нов автомобил. Давид еднаш ме праша: „Зошто тато не доаѓа по нас?“ Немав одговор.

Мајка ми често ми велеше: „Ќерко, животот е тежок за жените кај нас. Но мораш да бидеш силна за децата.“ А јас се чувствував како празна сенка.

Една недела пред Божиќ, останавме без струја. Немав пари да платам сметка. Децата се смрзнуваа под ќебињата. Давид почна да кашла. Отидов кај соседката Ленче да побарам малку дрва.

„Сузана, не можеш вака. Зошто не побараш помош од општината?“ – ме праша таа.

„Срам ми е… сите ќе знаат дека сум неспособна.“

„Повеќе срам е децата да ти страдаат,“ рече Ленче и ми даде две раце дрва.

Таа ноќ седев покрај шпоретот и размислував за сите избори што ги направив. Дали згрешив што останав тука? Дали требаше да одам во странство како сите други жени од селото?

Следниот ден отидов во општината. Чекав три часа на шалтер додека службеничката ме гледаше со презир.

„Вие сте таа што мажот ја остави?“ – ме праша гласно.

Се засрамив уште повеќе.

„Имам две деца… немаме струја…“

„Ќе ви дадеме еднократна помош. Но знаете дека ова не е решение.“

Излегов надвор со неколку илјади денари во џебот и чувство дека сум паднала уште пониско.

Дома децата ме пречекаа со надеж во очите. „Мамо, ќе имаме ли светло вечер?“

„Ќе имаме,“ им реков и ги прегрнав силно.

Ноќите беа најтешки. Кога сè е тивко и темно, мислите стануваат најгласни. Се прашував дали има смисла да продолжам вака. Дали некогаш ќе излеземе од оваа беда? Дали децата ќе ми простат што не можев да им овозможам подобро детство?

Една вечер Марија дојде до мене и ме прегрна.

„Мамо, ти си најдобрата мајка на светот. Не сакам ништо друго освен да бидеме заедно.“

Тогаш сфатив дека мојата сила не доаѓа однадвор – туку од нивните мали срца што ме сакаат безусловно.

Почнав да барам дополнителна работа – перам алишта за соселанки, помагам на стари лица. Секој ден беше борба, но секоја насмевка на децата ми беше награда.

Сега знам дека животот нема секогаш среќен крај како во приказните. Но има моменти на светлина дури и во најтемните денови.

Дали некогаш ќе излеземе од ова? Дали има други како мене што се чувствуваат изгубено? Кажете ми – што би направиле вие на мое место?