Кој е девојчето? – Приказна за изгубената самодоверба и семејните предрасуди

„Кој е девојчето на сликата, Јованче?“ – праша баба ми додека држеше стара фотографија од мене и братучедите, направена пред десетина години во дворот на нашата куќа во Велес. Гласот ѝ беше полн со сомнеж, а погледот ѝ се задржа на мојата кратко потстрижена глава и избледената маичка со ликот на Вардар.

„Па… тоа сум јас, бабо,“ одговорив тивко, чувствувајќи како ми се стега грлото.

„Не личиш на девојче, душо. Кој те натера така да се потстрижеш? И зошто носиш машки маици? Ќе помислат луѓето дека си момче!“, продолжи таа, веќе нервозно гледајќи кон мајка ми.

Мајка ми воздивна, а татко ми само ја сврте главата кон телевизорот, како да не сака да учествува во разговорот. Сестра ми Ана, која секогаш беше уредно облечена во фустанчиња и со панделки во косата, ме гледаше со мешавина од сожалување и чудење.

„Јована, зошто не сакаш да бидеш како другите девојчиња?“ – ме праша таа еднаш додека игравме во дворот. „Зошто не сакаш да носиш фустани? Зошто не си пуштиш коса?“

Не знаев што да ѝ одговорам. Секогаш се чувствував поудобно во фармерки и маици, со кратка коса и без накит. Не ми беше важно дали ќе ме помешаат со момче – барем така мислев додека не почнаа подбивите.

Сè почна со таа фотографија. Мајка ми ја објави на Фејсбук за некој роденден, а под неа веднаш се појавија коментари: „Кое е девојчето?“, „Сите се момчиња?“, „Јована ли е ова лево? Не личи на себе!“

Се чувствував како да сум невидлива. Како да не постојам ако не се вклопувам во нивните очекувања. Дури и кога одевме на гости кај роднините во Прилеп, тетките ме прашуваа: „Абе Јована, што ти е ова со косата? Ќе те помешаат со брат ти!“

Татко ми ретко зборуваше за тоа. Еднаш само рече: „Ако ти е убаво така, нека ти е. Само пази што ќе речат луѓето.“

Но луѓето зборуваа. Во школо ме викаа „Јован“, а наставничката по македонски еднаш ме издвои пред цел клас: „Јована, зошто не си како другите девојчиња? Не ти е срам?“

Се враќав дома со солзи во очите. Мајка ми се обидуваше да ме утеши: „Ќе пораснеш, ќе сфатиш дека е убаво да си жена. Ќе ти дојде желба за фустани.“ Но јас не сакав да бидам како Ана. Сакав само да бидам своја.

Една вечер, додека седевме на вечера, татко ми го спушти весникот и рече:

„Јована, утре ќе дојде фотографот за семејната слика. Облечи нешто убаво, ајде… барем еднаш.“

Мајка ми веднаш донесе розова блуза и фустанче од Ана. Го гледав тоа парче облека како туѓо тело на креветот. Не можев да се натерам да го облечам.

„Мамо… не можам,“ реков низ солзи.

„Ќе ги разочараш сите!“, извика таа.

Таа ноќ не спиев. Слушав како родителите се расправаат во дневната:

„Ќе ја направиме уште полоша ако ја тераме насила,“ велеше татко ми.

„А што ќе речат луѓето? Ќе мислат дека сме лоши родители!“, плачеше мајка ми.

Следниот ден, кога дојде фотографот, јас стоев настрана. Ана беше во нов фустан со панделка, а јас – во мојата омилена црвена маица и фармерки. Фотографот ме погледна чудно:

„Ти си Јована? Мислев дека си момче…“

Сликата излезе чудна – сите насмеани, само јас со стегнати усни и поглед вперен во подот.

Неколку дена подоцна, таа фотографија стана тема на расправија кај баба ми дома. Сите се собраа околу масата:

„Јована мора да се среди! Ќе ја изгуби женственоста!“, викна тетка ми.

„Ако сака така, нека си биде така!“, возврати татко ми.

Мајка ми молчеше, а јас едвај ги држев солзите.

Тогаш баба ми рече нешто што никогаш нема да го заборавам:

„Дете мое, ако не можеш да бидеш девојче како што треба, ќе останеш сама цел живот.“

Тие зборови ме прогонуваа со години. Почнав да се прашувам дали навистина нешто не е во ред со мене. Дали сум виновна што не сакам фустани? Дали ќе останам сама?

Во средно училиште работите станаа уште потешки. Другарките веќе зборуваа за шминка и момчиња, а јас уште играв кошарка со дечките од класот. Професорката по биологија еднаш ме праша пред сите:

„Јована, дали сакаш да бидеш момче?“

Сите се насмеаја. Јас само ја наведнав главата.

Една вечер седев сама во собата и гледав старата фотографија – онаа поради која почна сè. Ги гледав лицата на братучедите и сестра ми – сите веднаш препознатливи како момчиња или девојчиња. Само јас бев „загатката“.

Почнав да пишувам дневник. Во него ги запишував сите свои стравови и желби:

„Сакам само да ме прифатат таква каква што сум.“
„Сакам да можам да носам што сакам без да ме осудуваат.“
„Сакам мама да биде горда на мене.“

Еднаш му го покажав дневникот на татко ми. Тој го прочита внимателно и рече:

„Јована, ти си моја ќерка каква и да си. Луѓето секогаш ќе зборуваат, ама важно е ти да си среќна.“

Тие зборови ми дадоа сила. Почнав полека да се прифаќам себеси. Научив дека не морам да бидам како Ана или како што сака баба ми. Можам да бидам Јована – девојче кое сака кошарка, кратка коса и слобода.

Денес кога ја гледам таа фотографија, веќе не чувствувам срам или болка. Чувствувам гордост што сум останала своја – дури и кога само 60% од луѓето можеле да препознаат кое дете е девојчето.

Сега ве прашувам вас: Дали навистина е важно како изгледаме или што носиме? Или најважно е да бидеме тоа што сме?