Одмор што ме направи црната овца во семејството

„Ти си себична, Елена! Како можеш да мислиш само на себе?“ – гласот на мајка ми одекнуваше низ малата кујна, додека татко ми само ја тресеше главата и гледаше низ прозорецот. Сестра ми Ана, како секогаш, молчеше, но нејзиниот поглед зборуваше доволно. Се чувствував како да сум направила нешто страшно, а единственото што направив беше да купам карта за Охрид, сама, без нив.

Седев на масата, со рацете стегнати во скутот, додека мајка ми продолжуваше: „Знаеш ли ти колку работи има за правење дома? Баба ти е болна, татко ти не може сам да ги среди лозјата, а ти… ти одиш на одмор! Како да немаме проблеми!“

Сакав да викнам. Сакав да им кажам дека цела година работам по дванаесет часа во аптеката, дека не паметам кога последен пат сум спиела осум часа или кога сум излегла со пријателки. Сакав да им кажам дека се гушам во обврски и дека ако не заминам сега, ќе пукнам. Но, наместо тоа, само тивко реков: „Ми треба малку време за себе.“

Тишина. Само часовникот на ѕидот отчукуваше. Татко ми конечно се сврте кон мене: „Елена, ние сите се жртвуваме за ова семејство. Не можеш само така да се исклучиш.“

Се чувствував како да сум невидлива. Секогаш сум била таа што помага – кога Ана имаше испити, јас ја учев; кога баба беше во болница, јас спиев на столче до неа; кога татко ми остана без работа, јас работев две смени. А сега, кога конечно решив да направам нешто за себе, станав себична.

Вечерта пред да заминам, Ана влезе во мојата соба. Седна на креветот и ме гледаше неколку минути. „Зошто мораш баш сега? Знаеш дека баба е лошо.“

„Ана, ако не заминам сега, нема да можам повеќе да издржам. Не сакам да се караме. Само една недела барам.“

Таа воздивна: „Секогаш си била посилна од мене. Јас никогаш не би можела.“

„Не е сила, Ана. Ова е очај.“

Следното утро тргнав сама кон Охрид. Во автобусот гледав низ прозорецот додека селата минуваа покрај мене. Се чувствував и слободна и виновна истовремено. Телефонот ми ѕвонеше постојано – мајка ми праќаше пораки: „Не заборавај да се јавиш кога ќе стигнеш“, „Пази се“, „Баба прашува за тебе“. Одговорив само на првата.

Кога стигнав во Охрид, воздухот мирисаше на езеро и бор. Се сместив во мал пансион кај тетка Марија – стара пријателка на мајка ми која ме пречека со широка насмевка: „Елена, душо, конечно дојде! Ќе видиш како ќе ти годи.“

Првите два дена едвај се опуштив. Секој пат кога ќе се насмеев на нешто или ќе уживав во тишината покрај езерото, ме гризеше совеста. Дали дома се лутат? Дали баба е полошо? Дали татко ми ќе може сам со лозјата?

Третата вечер седев на кејот со чаша вино и гледав како сонцето тоне зад Галичица. До мене седна една жена – Весна, гостинка од Скопје. Почнавме разговор за ништо и сѐ: за работа, за семејства, за тоа колку е тешко да бидеш жена во Македонија.

„И јас сум најстарата ќерка“, рече таа. „Сите очекуваат да бидеш столбот, а никој не прашува дали можеш.“

Почувствував како ми се полнат очите со солзи. „Ми велат дека сум себична што заминав.“

Весна се насмевна тажно: „Не си себична. Само си човек.“

Таа вечер плачев долго во собата. Плачев за сите години што ги дадов без да прашам што сакам јас. Плачев затоа што првпат почувствував дека имам право на свој живот.

На четвртиот ден добив порака од мајка ми: „Баба е подобро. Татко ти најде помошник за лозјата. Но сите зборуваат дека си ги оставила своите.“

Сите зборуваат… Во малото место каде што живееме, зборовите се како отров – брзо се шират и тешко се лечат. Веќе можев да ги замислам комшиите како шепотат: „Елена ја оставила баба болна“, „Не ја бива за фамилија“. Се стегнав во себе.

Последните денови во Охрид ги поминав обидувајќи се да не мислам на тоа што ме чека дома. Се капев во езерото, читав книги под сенка од врба и секоја вечер разговарав со Весна за животот што можел да биде поинаков.

Кога се вратив дома, мајка ми не ме пречека на врата. Само Ана ме погледна и рече: „Сите зборуваат дека си се променила.“

„Можеби навистина се променив“, реков.

Вечерата помина во тишина. Татко ми едвај проговори неколку збора. Баба ме гледаше со тага во очите: „Душо, сите правиме што мораме.“

Следните недели стана јасно дека нешто се скршило меѓу нас. Мајка ми беше студена, татко ми уште потивок од порано. Ана се обидуваше да ме разбере, но и таа беше под влијание на семејниот притисок.

На работа сите ме прашуваа како било на одмор – но дома никој не сакаше да слушне ништо за тоа. Чувството на вина ме следеше како сенка.

Една вечер седев сама на балконот и гледав во темнината над градот. Си помислив: Дали вредеше? Дали една недела мир вреди толку болка? Или можеби токму ова беше потребно – да научам дека никогаш нема да ги задоволам сите и дека понекогаш морам да бидам своја?

Дали сум навистина црната овца или само првата што се осмели да побара нешто за себе? Кажете ми – дали некогаш сте биле во моја кожа?