Скршени мостови: Приказна за избори и последици во едно македонско семејство

— Не можам повеќе, мајко! — викнав низ солзи, трескајќи ја вратата од мојата соба. Надвор, дождот удираше по прозорецот како да сака да ми го одрази немирот во душата. Мајка ми, Весна, стоеше на прагот, со рацете прекрстени и погледот полн со разочарување.

— Марија, не се однесувај како дете. Ти знаеш што очекуваме од тебе. — нејзиниот глас беше ладен, но очите ѝ беа влажни.

Се чувствував како да сум заробена во сопствениот дом. Се беше почнало пред неколку месеци, кога татко ми, Горан, донесе одлука дека ќе се омажам за синот на неговиот пријател од Куманово — човек кого едвај го познавав. „Така е најдобро за сите“, велеше тој, „ќе имаш сигурност, ќе бидеш почитувана.“ Но јас имав свои соништа — сакав да студирам медицина во Скопје, да станам нешто повеќе од нечива сопруга.

Мојот брат Александар беше единствениот кој ме разбираше. Една вечер, додека седевме на терасата и гледавме во далечината кон светлата на градот, ми рече:

— Марија, ако сакаш да бегаш, јас ќе ти помогнам. Не смееш да дозволиш друг да ти ја пишува судбината.

Но како да побегнам? Секој ден мајка ми ми зборуваше за срамот што ќе го донесам ако не се омажам, за тоа како луѓето ќе зборуваат, како татко ми нема да може да се појави во кафаната без да го гледаат преку рамо. Во нашето мало место, зборовите се шират побрзо од ветрот што ги носи лисјата по улиците.

Една недела пред свршувачката, додека помагав околу ручекот, мајка ми ми рече:

— Ќерко, животот не е бајка. Љубовта доаѓа со времето. Најважно е да имаш стабилност.

— А што ако јас не сакам таков живот? — ја прашав тивко.

Таа ме погледна како да сум кажала нешто страшно.

— Не зборувај глупости. Сите сме жртвувале нешто. И јас се омажив за твојот татко без љубов. Со време го засакав. Така е кај нас.

Се чувствував како да ми се гуши душата. Секоја вечер плачев тивко во креветот, додека слушав како татко ми и мајка ми разговараат за детали околу свадбата — кој ќе дојде, каква музика ќе има, колку луѓе ќе седат на главната маса.

Една вечер, Александар дојде во мојата соба.

— Имам план — шепна. — Ќе одиш кај тетка ти во Скопје. Ќе се запишеш на факултет. Јас ќе им кажам дека си заминала кај другарка на неколку дена.

Срцето ми тропаше како лудо. Дали навистина можам да го направам тоа? Да ги оставам сите зад себе?

Но кога татко ми следното утро ми рече:

— Ќерко, денес ќе дојде Благоја со неговите родители. Сакам да бидеш пристојна и насмеана.

…знаев дека немам избор.

Таа вечер, со куфер во рака и солзи во очите, излегов низ задната врата. Александар ме прегрна силно.

— Само оди. Ќе биде тешко, ама ќе успееш.

Патот до Скопје беше долг и тивок. Во автобусот гледав низ прозорецот додека селата минуваа покрај мене како сенки од минатото што веќе не можев да ги допрам.

Кај тетка ми Лидија најдов засолниште. Таа беше единствената што ме поддржа без прашања.

— Марија, ти си храбра девојка. Не дозволувај никој да ти ја скрати младоста.

Започнав нов живот — се запишав на Медицински факултет, најдов работа во една аптека и полека почнав да дишам слободно. Но вината ме прогонуваше секоја ноќ. Мајка ми не ми се јавуваше, татко ми испрати само една порака: „Срамота ни донесе.“

Поминаа месеци. Еден ден Александар ме побара:

— Мамо е болна. Ти недостасува. Татко ни уште е лут, ама… дојди дома барем за Нова година.

Срцето ми се стегна. Дали имав право да ги оставам? Дали мојата среќа вредеше повеќе од нивната болка?

Се вратив во Велес за празниците. Куќата беше постудена од кога било. Мајка ми ме прегрна без зборови, а татко ми само ме погледна и излезе надвор.

— Ти простувам — шепна мајка ми една вечер додека седевме сами во кујната. — Само сакав да бидеш сигурна… ама сега гледам дека си посилна отколку што мислев.

Татко ми не зборуваше со мене до последниот ден од мојата посета. Кога тргнував назад за Скопје, застана пред вратата:

— Ако некогаш ти треба нешто… јави се — рече тивко и ја затвори вратата зад себе.

Сега живеам помеѓу два света — оној на традицијата и оној на моите соништа. Секој ден се прашувам дали направив вистински избор или само избрав помалку болен пат.

Дали вреди да се бориш за својата слобода ако тоа значи да ги повредиш оние што ги сакаш? Или вистинската љубов кон семејството е токму тоа — да дозволиш секој да го најде својот пат?