Срамотата на селото: Исповед на една самохрана мајка

„Гледај ја, пак дојде сама со детето. Срамота за фамилијата на Вероника и Кузман.“

Ги слушав зборовите како шепотат зад грб додека го туркав малиот Стефан во неговата количка по калливата патека кон куќата на баба ми. Селото беше мало, а јазикот на луѓето остар како коса во жетва. Секој поглед, секое подигнување на веѓа беше како бодеж во срцето. Но, најмногу ме болеше што тие зборови не беа само од соседите, туку и од моите најблиски.

„Јасмина, ќерко, зошто не се вратиш во Скопје? Овде само ќе те јадат живи,“ ми шепотеше мајка ми една вечер додека седевме во кујната, а баба ми Вероника тивко плачеше во аголот.

„Мамо, каде да одам? Таму сум сама, овде сум сама. Барем тука Стефан има двор да трча, а јас имам некого што ќе ми помогне ако паднам,“ одговорив со глас што трепереше од умор и болка.

Татко ми Кузман беше човек од малку зборови. Само ќе ме погледнеше со тие негови сини очи, полни со тага и гордост истовремено. Знаеше дека не сум сакала ваков живот, но знаеше и дека не се предавам лесно.

Сè почна пред три години, кога го запознав Горан на факултетот во Битола. Мислев дека љубовта ќе ги победи сите пречки. Но, кога останав бремена, тој исчезна како магла над Пелагонија наутро. Не се јави, не праша, не призна. Јас останав сама со стравот, срамот и новиот живот што растеше во мене.

Кога се вратив во селото, сите очи беа вперени во мене. „Ја гледаш ли Јасмина? Без маж, со дете… Кој знае чиј е?“ – зборуваше старата Цвета пред продавницата. Дури и жените што порано ми даваа бонбони сега ме гледаа како да сум проколната.

Еднаш, додека го шетав Стефан покрај реката, ми пријде комшијата Ванчо:

– Јасмина, не ти е лесно, ама знаеш… луѓето зборуваат. Не е убаво за детето да расте без татко.

– Знам што зборуваат, Ванчо. Ама подобро е да расте со мајка што го сака отколку со татко што не сака ни да го види – му вратив со мирен глас, а внатре во мене вриеше бура.

Ноќите беа најтешки. Кога Стефан ќе заспиеше, јас седев покрај прозорецот и гледав во темнината. Понекогаш плачев тивко, да не ме чуе никој. Понекогаш си ветував дека ќе бидам силна заради него. Но најчесто се прашував: „Зошто луѓето се толку сурови кон оние што се различни?“

Мајка ми се трудеше да ме заштити. „Ќерко, не ги слушај тие што немаат свој живот па го живеат туѓиот.“ Но таа исто така страдаше. Нејзините пријателки ја избегнуваа, а на пазарот ја гледаа со сожалување или потсмев.

Еднаш, додека седевме сите заедно на ручек, татко ми конечно проговори:

– Јасмина, ти си моја ќерка и каква и да е ситуацијата, јас стојам зад тебе. Ама мора да бидеш подготвена – овде луѓето не простуваат лесно.

– Тато, не барам да простат. Само сакам да ме остават да живеам мирно – му реков низ солзи.

Стефан растеше брзо. Имаше очи како моите – темни и длабоки. Еден ден ме праша:

– Мамо, зошто сите деца имаат тато, а јас немам?

Срцето ми се скина на илјада парчиња.

– Сине, секое семејство е различно. Ти имаш мене и баба и дедо што те сакаат најмногу на светот – му реков и го прегрнав силно.

Во селото почнаа да се шират нови озборувања – дека сум нашла работа во градот и дека ќе го оставам детето кај баба му. Дека сигурно пак имам некој маж скриен. Дека сум срам за фамилијата.

Една вечер дојде братучетка ми Марина од Прилеп. Таа беше единствената што ме разбираше без осуда.

– Јасмина, зошто не дојдеш кај мене? Ќе најдеш работа таму, ќе бидеш далеку од овие злобни јазици.

– Не можам да бегам цел живот, Марина. Ако сега побегнам, ќе им дозволам да победат. Сакам Стефан да порасне тука и да знае дека мајка му не се срами од него – ѝ реков решително.

Со текот на времето научив да ги игнорирам погледите и зборовите. Почнав да работам во локалната продавница кај чичко Љупчо. Парите беа малку, ама барем имав чувство дека нешто правам за нас двајца.

Еднаш дојде една жена од соседното село:

– Јасмина, ти си храбра жена. И јас останав сама со две деца пред години… ама никој не знае колку е тешко додека не помине низ тоа.

Таа реченица ми даде сила. Почнав да забележувам дека има и други како мене – скриени приказни зад затворени врати.

Сепак, најголемиот удар дојде кога баба ми Вероника се разболе. Лежеше во креветот и ме држеше за рака:

– Немој да дозволиш никој да ти ја украде радоста, ќерко. Луѓето секогаш ќе зборуваат… ама ти живеј си го животот по свое.

Кога таа почина, селото уште повеќе се сврте против нас. „Види ја сега Јасмина – ни баба ѝ не ја дочека среќна.“ Но јас веќе бев поинаква – научив дека вредноста на човекот не се мери според тоа што ќе кажат другите.

Денес Стефан има пет години и оди во градинка. Јас работам две работи – чистам по куќи и помагам во аптеката кај докторката Елена. Сè уште има денови кога ми доаѓа да викнам од болка или неправда. Но има и денови кога гледам како Стефан трча низ дворот и знам дека сум направила сè што можам за него.

Понекогаш седнувам на прагот од куќата и си мислам: „Дали некогаш ќе престанат луѓето да судат? Дали ќе дојде ден кога секоја жена ќе може слободно да избере свој пат без страв од озборувања?“

А вие што мислите – дали вреди човек да се бори против селската срамота или подобро е да избега далеку од сите?