Враќањето на Сузана: Селото што не простува

„Што бараш пак тука, Сузана? Зарем не ти беше доволно?“ – гласот на стрина Јагода одекна низ тесната уличка, додека ја влечев тешката торба по калливиот пат кон куќата на мајка ми. Нејзините зборови беа како ладен туш, но не застанав. Срцето ми чукаше во градите, а рацете ми се тресеа. Дваесет години поминаа откако го напуштив ова село, бегајќи од шепотењата, од погледите полни осуда, од приказните што ги плетеа за мене и мајка ми, Благица.

Се враќав дома. Или барем така се надевав.

Вратата беше заклучена. Тропнав трипати, а потоа слушнав тивко движење одвнатре. „Кој е?“ – праша гласот на мајка ми, стуткана и постара отколку што ја паметев. „Јас сум, мамо… Сузана.“

Вратата се отвори полека. Очите ѝ се наполнија со солзи. „Дете мое…“ – ме прегрна цврсто, како да се плаши дека пак ќе исчезнам. Ја почувствував нејзината слабост, коските ѝ се истакнуваа под тенката кожа. „Зошто не ми јави дека доаѓаш?“

„Сакав да те изненадам. Сакав… да видам дали нешто се сменило.“

Мајка ми молчеше. Знаеше дека не мислам само на куќата.

Првата вечер помина во тишина. Седевме на масата, јадевме компири и сирење. Надвор дождот тропаше по прозорецот. „Луѓето уште зборуваат?“ – ја прашав.

Таа воздивна. „Селото не заборава, ќерко. Особено не кога си им го скршила редот.“

Се насмевнав горчливо. „Јас ли го скршив редот? Или тие што ме осудија уште пред да научам да зборувам?“

Следното утро излегов по леб во продавницата кај чичко Ѓорѓи. Веднаш штом влегов, сите погледи се свртеа кон мене. Марија, мојата некогашна најдобра другарка, ја спушти главата и се преправаше дека пребира по рафтовите.

„Добро утро,“ реков тивко.

Чичко Ѓорѓи ме погледна преку очилата. „Добро утро, Сузана. Долго те немаше.“

„Да, животот ме однесе далеку.“

„Животот или срамот?“ – се јави некој од аголот. Го препознав гласот на Ванчо, кој секогаш беше прв да фрли камен.

Молчев. Зедов леб и излегов без да се свртам.

Дома ја најдов мајка ми како седи пред прозорецот и гледа во дождот. „Ќе треба време,“ рече таа. „Луѓето тука се тврдоглави.“

„Ама јас не дојдов да молам за прошка,“ реков со треперлив глас. „Дојдов да си го најдам местото што ми го украдоа.“

Таа ме погледна со тага во очите. „Местото ти го украдоа уште кога се роди без татко.“

Се сетив на сите оние години кога децата ме избегнуваа, кога наставничката ме прашуваше пред цело одделение: „А каде ти е таткото?“ Мајка ми секогаш молчеше, а јас учев да бидам невидлива.

Вечерта дојде стрико Петре со неговата жена Лидија. Седнаа без зборови, а атмосферата беше напната како струна.

„Слушнавме дека си се вратила,“ рече Лидија со студен тон.

„Да, дојдов да бидам со мајка ми.“

Петре ја тргна чашата со ракија и ме погледна право во очи. „Знаеш дека тука ништо не е исто како во градот или странство. Овде луѓето паметат.“

„Ама и простуваат, нели?“ – прашав со надеж.

Лидија се насмевна кисело. „Простуваат ако има што да се прости.“

Молчевме долго време. Слушав само капките дожд и срцето што ми чукаше во ушите.

Следните денови беа уште потешки. Децата на улица ме гледаа љубопитно, но нивните мајки ги влечеа за рака и ги шепотеа: „Не оди кај неа.“ На пазарот никој не сакаше да ми врати кусур без да ми фрли некоја забелешка.

Една вечер мајка ми заплака додека ги миеше садовите. „Можеби требаше да те пуштам да останеш таму каде што беше среќна.“

Ја прегрнав силно. „Мамо, јас сакам да бидам со тебе. Не сакам повеќе да бегам.“

Таа ме погледна со очи полни вина. „Јас сум виновна што ти го направив ова… што те родив сама…“

„Не си виновна ти! Виновни се тие што мислат дека љубовта треба да има дозвола!“ – извикав низ солзи.

Една недела подоцна дојде до кулминација. На селската чешма, додека полнев вода, стрина Јагода гласно рече: „Еве ја нашата срамота пак! Да не ни ги расипува децата!“ Неколку жени се насмеаја злобно.

Го оставив котелот и им пријдов.

„Доста веќе!“ – викнав низ солзи и гнев. „Доста со вашите приказни! Јас сум човек како сите вас! И јас имам душа! Дали никогаш нема да ви биде доста од туѓата болка?“

Селото замолкна за миг, но потоа шепотењата продолжија посилно.

Се вратив дома скршена. Мајка ми ме чекаше на прагот.

„Ќерко…“

„Мамо, дали некогаш ќе ме прифатат? Дали некогаш ќе можам да одам по улица без да бидам нивната приказна за пред спиење?“

Таа молчеше долго време.

„Можеби не,“ рече конечно. „Но ти си мојата гордост. И ако треба пак би те родила сама.“

Ја прегрнав силно, знаејќи дека ова е мојата вистинска победа – љубовта што никој не може да ми ја одземе.

Сега седам на прагот на нашата стара куќа и гледам во селото што никогаш не ме прифати како своја. Се прашувам: Дали вреди да се бориш за место каде што никогаш не си бил добредојден? Или вистинскиот дом е таму каде што љубовта е посилна од осудата?