Таму, каде што некогаш беше домот

„Кој си ти, дете?“, гласот на стариот Петре ме пресече како нож низ здивот. Стоеше потпрен на бастумот пред наполу срушениот дуќан, со очи замаглени од годините и солзите. „Јас сум Ана, ќерката на Јован и Марија“, едвај изустив, чувствувајќи како ми се тресе гласот. Не можев да поверувам дека првата личност што ќе ја сретнам по дваесет години е токму тој – човекот кој секогаш носеше вести, добри или лоши, во нашето село.

Селото беше тивко, премолчено, како да се срамеше од сопствената запуштеност. Куќите беа обраснати со коров, улиците празни, а само неколку старици седеа на прагот и ме гледаа со недоверба. „Ана? Таа Ана што избега во Германија?“, шепотеа зад грб. Се чувствував како странец во сопствениот дом.

Се приближив до нашата куќа – или тоа што остана од неа. Портата беше искривена, прозорците скршени, а дворот полн со суви гранки и заборавени играчки. Се наведнав и ја зедов старата топка на брат ми, која уште ја имаше неговата иницијала – В. „Васко…“, прошепотив. Се сети на последната вечер кога сите седевме заедно: татко ми викаше поради парите што ги немавме, мајка ми плачеше тивко во кујната, а јас и Васко се преправавме дека не слушаме ништо.

„Зошто се врати?“, ме праша Петре кога ме следеше до дворот. „Сите што заминаа, не се враќаат. Или ако се вратат, само за погреб.“

„Сакав да видам дали нешто останало… дали нешто вреди да се спаси“, му одговорив. Но вистината беше дека бегав од сопствениот живот во странство – од студените германски улици, од работата во фабрика каде што никој не ме прашуваше како сум, од празните ноќи исполнети со тишина и носталгија.

Внатре во куќата мирисаше на мувла и заборав. На масата уште стоеше старата фотографија од свадбата на моите родители. Ги гледав нивните млади лица и се прашував кога точно почна сè да се распаѓа. Дали беше кога татко ми ја изгуби работата во рудникот? Или кога мајка ми почна да боледува, а парите не стигнуваа ни за лекови?

Се сетив на последната голема караница. „Ана, ти си виновна! Ако не беше толку тврдоглава, ќе најдеше работа овде!“, ми викаше татко ми додека мајка ми го молеше да престане. Јас само ги зедов чевлите и излегов надвор – никогаш повеќе не се вратив.

„Мајка ти почина пред пет години“, рече Петре тивко. „Татко ти го однесоа во Скопје кај сестра ти. Васко… тој замина за Австралија.“

Солзите ми течеа низ образите додека ги слушав тие зборови. Сè што остана од моето семејство беа спомени и празни соби. Се прашував дали вредеше да заминам, дали вредеше да ги оставам сите тие луѓе зад себе за нешто што никогаш не го најдов.

Во селото почна да се собираат луѓе – љубопитни погледи, шепотења, стари пријатели кои ме гледаа како дух од минатото. „Ана!“, викна Марина, некогаш најдобрата другарка. „Не можам да верувам дека си ти! Зошто не се јави сите овие години?“

„Не знаев што да кажам…“, признав. „Се срамев.“

„Сите ние имаме свои маки“, рече таа и ме прегрна силно. „Но тука никој не заборава.“

Седнавме на клупата пред дуќанот – истата онаа каде што некогаш мажите пиеја ракија и расправаа за политика, а децата трчаа околу нив. Сега беше само тишина и спомени.

„Знаеш ли дека селото ќе го продаваат?“, ми рече Петре. „Нема кој да живее овде. Само ние старите останавме.“

Ме погоди таа мисла – дека местото каде што пораснав ќе исчезне засекогаш. Дека сите тие приказни, кавги, љубови и тајни ќе бидат избришани како да никогаш не постоеле.

Во ноќта не можев да заспијам. Го слушав ветерот како свири низ скршените прозорци и се прашував дали некогаш ќе можам да простам – на себе, на татко ми, на сите што ме повредија или ги повредив.

Утредента решив да ја посетам гробиштата. Стоев пред гробот на мајка ми и шепотев: „Прости ми што не бев тука кога ти требав.“ Земјата беше ладна под моите прсти, но срцето ми гореше од вина.

На враќање ја сретнав сестра ми Елена со татко ми. Тој беше остарен и кршлив, со поглед кој повеќе не препознаваше луѓе лесно.

„Ана?“, рече несигурно.

„Јас сум, тато.“

Тишина. Само ветерот низ дрвјата.

„Добро е што дојде“, рече конечно Елена. „Мајка ти секогаш велеше дека ќе се вратиш.“

Го гледав татко ми – човекот кој некогаш беше силен како планина, а сега само сенка од себе.

„Прости ми“, му реков.

Тој само кимна со главата и ги затвори очите.

Сега седам на клупата пред нашата куќа и гледам како сонцето заоѓа зад ридовите. Селото е тивко, но во мене врие бура од емоции.

Дали вредеше да заминам? Дали некогаш навистина можеме да се вратиме дома? Кажете ми – што значи дом за вас?